Onzichtbare inzichten: op pad in het MuZIEum, braille ontrafeld en inclusieve communicatie.
“Hoe is het om niets of heel weinig te zien? Ervaar het zelf tijdens een bezoek aan het MuZIEum.”
Deze woorden lees je bij binnenkomst in het MuZIEum, een instelling in Nijmegen die zich inzet voor inclusieve communicatie. Dit unieke museum biedt je een meeslepende ervaring, waarin bezoekers tijdelijk in de schoenen van blinde of slechtziende mensen komen te staan. Het MuZIEum benadrukt het belang van onze andere zintuigen: gehoor, reukzin, tastzin en smaak. Dit doen ze door ons op een zintuigelijke reis mee te nemen.
“Visueel ingestelde mensen” zonder visuele informatie
Noelle en ik, respectievelijk de socialemediamanager en mediaproductiemanager van Ludejo, krijgen vaak te horen dat wij “visueel ingesteld” zijn. Als “creatieve typen” verwerken we informatie vaak beter wanneer we deze voor ons zien. Nu niet gelijk denken dat we alle instructies à la Ikea-infographic moeten ontvangen …, maar vaker dan niet helpt het wel. Op naar het MuZIEum in Nijmegen dus.
Een museum met meer dan alleen vitrinekasten
Het MuZIEum is niet een traditioneel museum waar je kunst vanachter glas bewondert.
Je wordt zelf een actief onderdeel van de beleving. Het museum biedt twee verschillende rondleidingen in het pikkedonker. Je gids is zelf blind of slechtziend. Deze gidsen zijn bovendien niet alleen een bron van informatie. Nee, ze vertellen een verhaal, delen hun ervaringen en bieden een inkijkje in de uitdagingen en overwinningen van iemand met minder of geen zicht. Een unieke benadering van ervaringsgericht leren die, ik kan het niet laten, je ogen opent en je weer met beide benen op de grond zet.
In het MuZIEum staat een cruciale les over inclusiviteit en toegankelijkheid centraal; alle informatie en ervaringen moeten voor iedereen toegankelijk zijn, ongeacht hun lichamelijke beperkingen. Hier maak ik het bruggetje naar braille, een wonderlijke uitvinding. Ludejo is een communicatiebedrijf met een missie om informatie voor iedereen toegankelijk te maken, ongeacht hun fysieke omstandigheden. Braille als communicatiemethode fascineert ons, maar we weten er eigenlijk relatief weinig over.
Na ons uitje naar het MuZIEum was het dus hoog tijd om in de geschiedenis van braille te duiken.
De uitvinding van braille
Braille is een lees- en schrijfalfabet dat is uitgevonden door Louis Braille, een Fransman die zelf blind was. Louis Braille werd in 1809 geboren en werd zelf op jonge leeftijd al blind na een ongeluk. Na het verlies van zijn zicht was hij vastberaden om een systeem te ontwikkelen waarmee mensen met een visuele beperking zelfstandig konden lezen en schrijven. Het braillesysteem is gebaseerd op een 6-puntsbraillecel, waarbij verschillende combinaties van verhoogde puntjes voor letters, getallen en zelfs notenschrift staan. Braille is een type schriftelijke communicatie dat door aanraking ‘gelezen’ kan worden. Het systeem van Louis Braille werd in 1824 officieel geïntroduceerd en bracht een ware revolutie teweeg voor de toegankelijkheid en het onderwijs voor mensen met een visuele beperking.
Braille wereldwijd
Braille is een universeel systeem en kan worden aangepast aan verschillende talen. De basis van het braillesysteem blijft hetzelfde. Het zijn de tekens en symbolen in braille die per taal kunnen verschillen. In talen die het Latijns alfabet gebruiken zoals Engels en Nederlands staan braillepatronen voor de bijbehorende letters. In landen met een ander alfabet zoals Arabisch of Chinees is braille op maat gemaakt voor dat unieke lees- en schrijfalfabet. Deze flexibiliteit getuigt van het universele karakter van braille en het streven om informatie voor iedereen toegankelijk te maken, ongeacht taal of cultuur.
De kracht van braille vandaag de dag
Braille is vandaag de dag nog steeds een belangrijk hulpmiddel voor miljoenen blinde of slechtziende mensen over de hele wereld. Het is hun springplank naar geletterdheid en onafhankelijkheid. Dankzij braille krijgen mensen toegang tot geschreven informatie en kunnen zij effectief communiceren en meedoen in de maatschappij. Braille wordt voor veel verschillende materialen gebruikt waaronder boeken, menu’s, bewegwijzering en onderwijsmateriaal. In het digitale tijdperk is braille ook aangepast voor elektronische apparaten, waardoor het nog toegankelijker is. Brailleleesregels kunnen op computers en mobiele apparaten aangesloten worden, waardoor gebruikers digitale tekst in braille kunnen lezen. Dankzij deze innovatie hebben braillegebruikers in de moderne wereld nog meer mogelijkheden.
Kan iedereen braille leren?
Eén van de mooiste aspecten van braille is dat het niet exclusief is toegespitst op mensen met een visuele beperking. Iedereen kan braille leren en veel zienden hebben in het kader van inclusiviteit dit unieke systeem omarmd. Zienden kunnen door braille te leren aansluiting vinden bij mensen met een visuele beperking, communicatiebarrières uit de weg werken en een actieve bijdrage leveren aan het ontwikkelen van een inclusieve maatschappij.
Braillevertalers
Voor braillevertaalsoftware is een cruciale rol weggelegd in het toegankelijk maken van geschreven content voor mensen met een visuele beperking. Deze softwareprogramma’s zetten tekst uit diverse bronnen zoals boeken of websites om in brailleformaat, waardoor lezers van het braille toegang krijgen tot een breed scala aan materiaal. Daarnaast zijn er braillevertalers die gespecialiseerd zijn in het transcriberen van gedrukt en digitaal materiaal naar braille. Dankzij deze professionals krijgen braillelezers toegang tot een brede waaier aan geschreven content, van literatuur tot leerboeken en nog veel meer.
Het Baader-Meinhof-fenomeen
Ooit gehoord van het Baader-Meinhof-fenomeen? Dit fenomeen, ook wel de frequentie-illusie of ‘recency bias’ genoemd, duidt een situatie aan waarin iets dat recent onder je aandacht kwam nu ineens overal lijkt te verschijnen. Sinds mijn bezoek aan het MuZIEum in Nijmegen viel mijn oog bijvoorbeeld een paar keer op content met blinde of slechtziende mensen. Van een podcast die me naar een artikel van The New Yorker leidde, tot een prachtige miniserie op Netflix.
Het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker publiceerde een artikel van Andrew Leland, “How to be Blind”. In dit artikel beschrijft Leland hoe het was om blind te worden en het Colorado Center for the Blind (CCB, Centrum voor blinden in de Amerikaanse staat Colorado) te ontdekken. Voor het “eindexamen zelfstandig leven” bij het CCB worden kandidaten als het ware “afgezet in het onbekende”. Ze worden dan vanuit het centrum naar een voor hen onbekende plek gereden. Vervolgens moeten ze op eigen houtje terug naar het centrum. Ze mogen daarbij slechts een keer iemand om hulp vragen.
Het moge duidelijk zijn dat ons bezoek aan MuZIEum ons niet op zo’n dramatisch scenario voorbereidde. We brachten zo’n een à twee uur in het donker door met een ervaren gids. We gingen voor de beleving ‘Een dag in het leven van …’. Hierbij liepen we in het pikkedonker door verschillende scènes. De ruimtes liepen in elkaar over, van een appartement naar een tuin en straat, naar een winkel, een bioscoop en uiteindelijk een café. Aan het einde van de rondleiding voelde ik me vreemd genoeg op m’n gemak bij de situatie. Ik had vertrouwen in de opzet en onze gids, en vertrouwde er dus op dat ik mezelf niet zou bezeren door tegen iets aan te lopen.
All The Light We Cannot See
Netflix lanceerde in november 2023 de mooie miniserie, “All The Light We Cannot See”. Deze aangrijpende serie is gebaseerd op de gelijknamige roman van Anthony Doerr (vertaald als “Als je het licht niet kunt zien”) en speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog. De levens van een blind Frans meisje en een jonge Duitse weesjongen worden zorgvuldig verweven totdat hun paden elkaar kruisen. Het is de moeite waard om een verhaal te volgen dat zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog. In ons audiowerk voor het Airborne Museum ligt de focus namelijk regelmatig op deze periode.
Aria Mia Loberti maakte haar debuut als actrice in de hoofdrol van Marie-Laure Leblanc in “All The Light We Cannot See”. Loberti, die ook juridisch blind is vanwege een ernstige vorm van de aangeboren aandoening achromatopsie, verzekerde zich van de rol na een wereldwijde zoektocht naar een blinde of slechtziende acteur. Loberti was dan wel niet geschoold als actrice, maar kwam uit de duizenden aanmeldingen voor de rol toch als beste uit de bus. Het werd haar eerste auditie en ook meteen haar acteerdebuut. Het was opbeurend om te zien hoe zo’n onervaren actrice de rol speelde die haar op het lijf geschreven was. De regisseur van de serie, Shawn Levy, zei het volgende over Loberti: “She has … a luminous quality on camera”.
Dilemma op Dinsdag
Zo nu en dan komt de WhatsAppgroep van het Ludejo-team op dinsdag tot leven. Onze team lead Donja stuurt dan een appje met een Dilemma op Dinsdag-afbeelding. Dit is het type spel waarbij je tussen twee kwaden kiest. De dilemma’s zijn altijd vrij absurd. Welke zou je kiezen: Je zingt alles wat je zegt – OF – je beweegt in slow motion (je praat wel normaal). Dit is een van de mildere dilemma’s, die bovendien voor alle leeftijden geschikt is.
Al jaren spookt er trouwens een dilemma door mijn hoofd: “Wat zou je liever zijn, blind of doof?”. Van beide weet ik niet hoe ik erop zou reageren. Wel kan ik me na mijn bezoek aan het MuZIEum inbeelden hoe het zou zijn om mijn zicht te verliezen. Deze beleving heeft mijn ogen geopend.
