Of: hoe ik me door een wirwar aan zakelijk jargon worstelde en een gestreepte ezel leerde liefhebben.
Voor het eerst gepubliceerd in ‘Pulse of Asia, zomereditie 2023’, een publicatie van 1-Stop Asia.
In de eerste week van juni had ik het geluk om de opening van een tentoonstelling in het Airbornemuseum at Hartenstein bij te wonen. Dit is een museum over de Tweede Wereldoorlog, gericht op Operatie Market Garden, de mislukte poging om na D-Day Nederland te bevrijden en de opmars van de geallieerden richting Duitsland te versnellen. De film ‘A Bridge Too Far’ is waarschijnlijk de meest beroemde hervertelling van dit offensief. De afgelopen jaren heeft Ludejo samengewerkt met het Airbornemuseum om de audio voor hun tentoonstellingen te produceren.
De tentoonstelling ‘Gevlucht om te Vechten’ schijnt licht op een minder bekend hoofdstuk uit de Tweede Wereldoorlog. Deze tentoonstelling concentreert zich op de opmerkelijke verhalen van eenentwintig Joodse Duitsers en Oostenrijkers (allemaal vluchtelingen), die tijdens Operatie Market Garden, in september 1944, deel uitmaakten van de Britse 1st Airborne Division.
De tentoonstelling werd geopend door kolonel-rabbijn Menachem Sebbag (hoofdkrijgsmachtrabbijn bij het Ministerie van Defensie). In zijn openingstoespraak citeerde kolonel Sebbag uit de Bijbel: “Koning Salomo zegt in Prediker 7 het volgende: ‘Beter een goede naam dan een kostbare geur’.”
Hij legde uit dat we in ons leven vele namen krijgen toebedeeld.
Je geboortenaam. De namen die we tijdens ons leven vergaren. Schrijver. Manager. Migrant. De titels en functies die we verwerven of die ons worden toegekend. Allemaal vol van betekenis. Maar uiteindelijk vervagen ze.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het (uitgebluste) digitale tijdperk
Het cynisme in mij maakt me altijd achterdochtig wanneer ik iemand hoor praten over maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Makkelijk praten, denk ik dan. Tijdens mijn studie leerden we mvo kennen als een PR-instrument dat door multinationals wordt gebruikt om positief in het nieuws te komen, in een verwoede poging om de welverdiende negatieve aandacht die ze krijgen te compenseren.
Als ik hoor hoe bedrijven zogenaamd ‘het voortouw nemen’ in maatschappelijke kwesties en laten zien hoezeer ze hierbij betrokken zijn, gaat er vaak een alarmbelletje bij mij rinkelen. “Onzin,” zou ik dan willen roepen. We leven in een wereld waar zaken als greenwashing en sportswashing de mens cynisch hebben gemaakt.
Ik weet zeker dat velen van jullie zich hierin kunnen herkennen.
In dit artikel zal ik uitleggen wat een ‘zebrabedrijf’ is, waarom het een prominente rol heeft gekregen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en waarom het in de mode is om bedrijfsideeën te vernoemen naar exotische, mythische dieren (zonder dat dit ertoe doet).
Namen zijn slechts etiketten voor ons eigen gemak
Als soort vinden we het handig om ideeën te kwantificeren en fenomenen een naam te geven. Dan begrijpen we ze beter. Door een naam aan iets toe te kennen, kun je het gemakkelijker herkennen en overdragen. Door een concept een naam te geven, creëren we een gedeeld besef en stimuleren we de discussie erover.
Er zijn talloze bedrijven, bedrijfstakken en economische theorieën die naar dieren zijn vernoemd. Denk aan Fox News, RedBull, Jaguar, het ‘Butterfly Effect’, de ‘Elephant Curve’ en de ‘Hawk-Dove Theory’.
Toen we vorig jaar bij Ludejo onze website opnieuw lanceerden, zat er ook een pagina bij genaamd ‘Ludejo is een zebrabedrijf’.
Maar wat is een ‘zebrabedrijf’ in vredesnaam?
Metaforen en analogieën zijn belangrijke wapens in het arsenaal van de marketeer
Mijn eerste reactie was om meteen op Google te zoeken naar ‘zebra bedrijfsverhaal’. Misschien vreemd om meteen ‘bedrijfsverhaal’ op te zoeken, maar ik wilde weten of er een goed verhaal bij zat dat we konden gebruiken. Ik kom uit de marketingwereld. Als ik aan een zebra denk, zie ik een ezel met strepen.
Het eerste voorbeeld dat ik vond, was niet echt veelbelovend.
Een boek geschreven door een paar ‘business bro’s’ uit de VS bevatte een verhaal waarin verkopers werden vergeleken met leeuwen die op zoek zijn naar zebra’s om te kunnen overleven. Leuk is anders. Ik weet niet of ik in zo’n geval een zebra zou willen zijn.
En dus ging ik weer terug naar Google en zocht ik op ‘zebra metafoor’.
In de late jaren veertig bedacht professor Theodore Woodward van de geneeskundefaculteit van de University of Maryland de volgende zinsnede:
“Als je hoefgetrappel hoort, zoek dan naar paarden, niet naar zebra’s.”
Professor Woodward wilde een simpel punt maken op het gebied van diagnostiek: veelvoorkomende aandoeningen moeten als waarschijnlijker worden beschouwd dan zeldzame.
Maar goed, ook dit hielp niet om beter te begrijpen waarom Ludejo een ‘zebrabedrijf’ genoemd werd, laat staan om dit idee aan de man te krijgen.
Ik deelde de term met een Ierse vriendin, die reageerde met “ahhh… ik vind giraffes leuker”.
Het probleem met het overnemen van termen uit de Amerikaanse zakenwereld is dat ze zonder context nergens op slaan. Laten we dus wat context toevoegen.
Wat is een zebrabedrijf?
In de afgelopen jaren is er een nieuw soort bedrijven opgekomen dat naast winstgevendheid ook maatschappelijke doelen nastreeft. Deze bedrijven worden ook wel ‘zebrabedrijven’ genoemd: ze streven naar een evenwicht tussen maatschappelijke impact en financieel succes en stellen op die manier het traditionele, op winst gerichte model ter discussie. Het concept van de zebrabedrijven is ontstaan als reactie op de dominante ‘het-doel-heiligt-alle-middelen’-mentaliteit van zogenaamde ‘eenhoornbedrijven’ (unicorns)*.
Een zebrabedrijf is zowel zwart als wit: het is winstgevend én doet iets terug voor de maatschappij. Zebrabedrijven worden zodoende beschouwd als bedrijven met een ‘double bottom line’ (twee gelijkwaardige doelen). Eenhoorns richten zich vaak op een marktwaarde van één miljard dollar, ongeacht wat het kost om dat doel te bereiken. Zebra’s meten daarentegen hun succes aan de hand van een groot aantal factoren, waaronder maatschappelijke impact, duurzaamheid en betrokkenheid bij de gemeenschap. Zebra’s geven ook de voorkeur aan langetermijngroei boven kortetermijnwinsten.
Dit vond ik allemaal wel logisch klinken. Zebra’s als analogie voor zwart en wit, voor winst en goede bedoelingen: in plaats van het idee af te doen als een vergezochte verwijzing, kreeg ik er meer begrip voor.
Malon Hamoen (de oprichter en CEO van Ludejo) gebruikt hier een simpel ezelsbruggetje voor: De zes p’s van een zebrabedrijf
De zes p’s van een zebrabedrijf
- Person (persoon)
Elk teamlid is even belangrijk. De rollen zijn minder afgebakend, en iedereen mag zelf kiezen in welke richting ze willen groeien en hoe ze hun talenten en vaardigheden willen inzetten.
- People (mensen)
Wat is onze impact op de maatschappij? Kunnen we bijdragen aan een betere wereld, waarin meer mensen gelijke kansen krijgen? Graag! Zo werken wij (Ludejo) niet voor de militair-industriële sector.
- Planet (planeet)
We doen ons best om deze planeet te behouden en zorgen er goed voor. We werken niet voor grootschalige vervuilers en nemen zoveel mogelijk de trein als we naar het buitenland reizen. Ecosystemen en het belang van gezamenlijke inspanningen om ze te behouden, alsook het vinden van duurzame oplossingen, zijn praktische waarden die we koesteren.
- Purpose (bedoeling)
Ludejo is opgericht op basis van goede bedoelingen. Als zebrabedrijf geven we de voorkeur aan het creëren van toegevoegde waarde op de lange termijn, in plaats van dat we simpelweg reageren op kortetermijneffecten. We streven ernaar om onze bedoelingen zo goed mogelijk af te stemmen op de impact die we hebben.
- Prosperity (welvaart)
Winst maken is niet het hoofddoel: het is slechts een middel om duurzame doelstellingen te bereiken. We investeren een deel van onze winst in liefdadigheidsinstellingen en duurzame maatschappelijke initiatieven. We zijn financieel onafhankelijk, waardoor we zelf kunnen beslissen waar onze winst naartoe gaat.
- Partnership (samenwerking)
De laatste ‘P’ staat voor ‘Partnership’, samenwerking. Zebra’s zijn kuddedieren. Zodoende erkennen we de kracht van samenwerking en zoeken we actief naar andere zebrapartners om gezamenlijke doelen te bereiken.
Toen ik ergens het Engelse woord ‘gregarious’ zag staan, ging ik op speurtocht. Ik moest het woord opzoeken om zeker te weten dat ik het juist gebruikte. Het Merriam-Webster-woordenboek geeft de volgende omschrijving: ‘Gregarious’ is afkomstig van het Latijnse zelfstandig naamwoord grex, dat ‘kudde’ of ‘zwerm’ betekent. Ik ging weer even snel zoeken op Google: “Hoe noem je een groep zebra’s in het Engels?” Een ‘dazzle’ (verblinding)!
A dazzle of zebra**
Dat is tenminste een woord waar ik iets mee kan!
“Beter een goede naam dan een kostbare geur.”
In zijn openingstoespraak voor de tentoonstelling ‘Gevlucht om te Vechten’ bedankte kolonel-rabbijn Menachem Sebbag de conservatoren van het museum voor het opnieuw tot leven brengen van de opmerkelijke verhalen van de eenentwintig Joodse Duitsers en Oostenrijkers. Voor het eren van hun nagedachtenis. Hij eindigde door erop te wijzen dat namen vervagen. Rangen vervagen. Titels vervagen. “Beter een goede naam dan een kostbare geur.”
In wezen verwijst deze Bijbelspreuk naar de kracht en het belang van een naam als weerspiegeling van iemands essentie, reputatie en nalatenschap. De nadruk wordt gelegd op de ontastbare schoonheid van een naam, die de aantrekkingskracht van tastbare of zintuiglijke ervaringen overtreft. De aangename geur van een parfum verdwijnt immers al snel nadat iemand de kamer heeft verlaten.
Uiteindelijk maakt het niet uit of je jezelf een zebra, een eenhoorn of een gestreepte ezel noemt. De naam doet er niet toe. Waar het om gaat, is je essentie, reputatie en nalatenschap. Die kun je niet greenwashen.
Ludejo
Vertaalt. Verhaalt. Verbindt.
Voetnoten
* Een ‘Unicorn’-bedrijf is een start-up in eigen beheer met een marktwaarde van meer dan 1 miljard dollar.
** Groepen zebra’s worden ook wel ‘herds’ of ‘zeals’ genoemd… maar dat is een stuk minder leuk.
