Reto-Romaans: een zeldzame taal

Een tijdje geleden trok Ludejo naar Zwitserland om de vier verschillende landstalen te onderzoeken. De taal die ons het meest opviel was het ‘Reto-Romaans’. Waarom? Het is algemeen bekend dat in Zwitserland Duits, Frans en Italiaans gesproken wordt, maar de vierde taal, het Reto-Romaans, is de grote onbekende. Iemand vinden die de taal spreekt is als zoeken naar een naald in een hooiberg, maar toch is de taal nog levend en wel. Zo zie je in de Zwitserse supermarkten op de meeste verpakkingen Reto-Romaanse beschrijvingen staan en wordt er door Zwitsers op een romantische manier over deze haast mythische taal verteld. In dit artikel kom je alles te weten over deze bijzondere taal. 

Waar is het Reto-Romaans ontstaan?

De oorsprong van het Reto-Romaans is te vinden in het Latijn. Het behoort tot de familie van de Reto-Romaanse talen en vertoont grote overeenkomsten met Ladinisch en Friulisch, twee talen die in Noord-Italië worden gesproken. Wist je dat het Reto-Romaans maar liefst vijf dialecten telt? Dit zijn de dialecten Valland, Puter, Surmiran, Sutsilvan en Sursilvan.

Reto-Romaans is ontstaan ​​in het Zwitserse Alpenkanton Graubünden en het bestaat er nog steeds. Van de bijna 8 miljoen Zwitsers is Reto-Romaans de dominante taal van zo’n 35.000 mensen. Reto-Romaans wordt daarmee gesproken door slechts 0,5% van de Zwitserse bevolking en bijna uitsluitend in Graubünden. Hoewel er slechts 187.000 mensen wonen, is Graubünden het grootste kanton van het land.

Met z’n allen op de barricade voor het Reto-Romaans

Aan het begin van de twintigste eeuw leek het erop dat Reto-Romaans het niet zou overleven, maar in 1919 werd de Lia Rumantscha (Reto-Romaanse Federatie) opgericht. De meeste Zwitsers wilden de taal behouden. In 1938 erkende Zwitserland het Reto-Romaans dan ook als nationale taal, waardoor het dezelfde status kreeg als het Frans, het Duits en het Italiaans. De Zwitserse Bondsstaat betaalt de Lia Rumantscha ongeveer 3 miljoen euro per jaar om de taal levend te houden. Ongeveer de helft hiervan gaat naar het vertalen van schoolboeken naar de vijf dialecten van het Reto-Romaans.

Reto-Romaans in de schoolbanken

Ongeveer veertig jaar geleden werd het ‘Rumantsch Grischun’ opgericht, een standaardisatie van het Reto-Romaans waarbij de vijf dialecten werden samengevoegd en er formele grammaticaregels werden opgesteld. Hiermee zou er een taal ontstaan die door de sprekers van alle vijf de dialecten begrepen en gebruikt kon worden. De bedoeling was goed, maar het initiatief viel niet in goede aarde bij de sprekers. 

Ook tegenwoordig is er geen politieke partij in Zwitserland die het Reto-Romaans ondersteunt of verder erkent. De huidige minister van Economie en Toerisme van het kanton Graubünden is zelf bijvoorbeeld geen voorstander van de taal en beschouwt de promotie als tijd- en geldverspilling. Wat de tand des tijds wél heeft doorstaan, is het feit dat Reto-Romaans nog steeds wordt gebruikt op scholen in Graubünden, waar de lessen zowel in het Reto-Romaans als in het Duits worden gegeven.

Hoofdtalen in Zwitserland

Aangezien Zwitserland vier landstalen heeft, moet elk bedrijf dat zijn marktaandeel in dit land wil vergroten op z’n minst in de drie hoofdtalen kunnen communiceren: Duits, Frans en Italiaans. Dit betekent dat vertalen een dagelijkse noodzaak is. Duits of Frans wordt in de meeste kantons gesproken, terwijl Italiaans als een minderheidstaal wordt beschouwd en alleen in de kantons Graubünden en Ticino wordt gesproken.

De meeste Zwitsers hebben geen problemen met het begrijpen van ten minste één andere nationale taal. Voor schriftelijke documenten zoals websites, catalogi, contracten, technische handleidingen voor vertalingen, enz. is een professionele vertaling echter een must, vooral als de uiteindelijke of brontaal Italiaans is. Het Italiaans dat in Zwitserland wordt gesproken is namelijk ook niet helemaal hetzelfde als de taal die in Italië wordt gesproken en geschreven.

Je eerste Reto-Romaanse woordjes

De Zwitsers spreken vaak ook een redelijk woordje Engels, dus je kunt als buitenlander meestal prima met ze communiceren. Toch is het leuk om een ​​paar woorden uit een vreemde taal te leren. Als je zelf een reis naar Zwitserland plant, raden we je ten zeerste aan om een ​​paar eenvoudige zinnen in het (Zwitsers-)Duits te leren. En waarom dan ook niet in het Frans en Italiaans! Misschien heb je na het lezen van dit artikel zelfs zin om een ​​beetje Reto-Romaans te leren. Deze lijst met alledaagse Reto-Romaanse uitdrukkingen en woorden helpt je op weg!

  • Hallo: tgau; allegra
  • Berg: la muntogna
  • Tot ziens: sin seveser
  • Dankjewel: engraziel
  • Zwitserland: la Svizra

In dit artikel vertelden we je alles dat je moet weten over de, voor de meeste mensen onbekende, Reto-Romaanse taal. Jij hebt weer wat interessants te vertellen tijdens je volgende raclette- en wijnavond en Zwitserland heeft een geheim minder voor jou!

back to top button