hoe Sesamstraat is gelokaliseerd voor Arabische kinderen
Iedereen in Nederland kent Sesamstraat wel. We keken er vroeger zelf naar of onze (klein)kinderen zijn ermee opgegroeid. In de avonturen van Tommie, Ieniemienie en de andere personages komen allerlei zaken aan bod. In deze Nederlandse adaptatie van de oorspronkelijk Amerikaanse serie leer je de ene keer over letters en cijfers, de andere keer draait de moraal van het verhaal om vriendschap. De opbouw van het kinderprogramma verschilt echter per cultuur. In dit artikel neem ik je mee achter de schermen van de televisieserie in de Arabische wereld.
Iftah ya simsim
Sesamstraat heet in het Arabisch Iftah ya simsim (افتح يا سمسم). De naam kan worden vertaald als ‘Sesam, open u’ en is een verwijzing naar het verhaal Ali Baba en de veertig rovers uit Duizend-en-een-nacht. In dit verhaal ziet een arme houthakker hoe een roverhoofdman een deur in een berg opent door die leus uit te spreken. Vroeger dacht men dat de sesamplant een magische werking had waarmee spreuken en betoveringen konden worden opgeheven. Daarom hebben wij bij ‘Sesam, open u’ ook nog steeds de connotatie van iets dat op magische wijze wordt onthuld. Leuk, toch?
De serie ging in 1979 in première in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waar het in korte tijd een van de populairste kinderprogramma’s werd. Het bood kinderen namelijk een alternatieve manier om te beginnen met leren. Ondanks het grote succes van de show werden er na 1989 echter geen nieuwe afleveringen meer geproduceerd, tot er in 2010 door verschillende organisaties plannen werden gemaakt om de serie nieuw leven in te blazen. In 2015 werd Iftah ya simsim opnieuw geïntroduceerd en er werden zelfs liveshows op scholen gegeven.
‘Welkom Sesam’
In 2020 werd het programma opgevolgd door Ahlan simsim (أهلا سمسم), dat ‘Welkom Sesam’ betekent. Dit is een coproductie van de makers van Sesame Workshop en het International Rescue Committe die zich specifiek richt op ontheemde Syrische kinderen. Van terugkerende figuren uit Iftah ya simsim, zoals Elmo, en andere muppets leren zij onder andere hoe ze moeten omgaan met emoties en gevoelens, en hoe zij de COVID-19-pandemie en andere uitdagingen in het leven het hoofd kunnen bieden.
Lokaliseren of niet?
Sesamstraat is een televisieserie die in culturen over de hele wereld wordt uitgezonden. In elk van deze culturen moet worden nagedacht over hoe relevant en geschikt de thema’s, onderwerpen en personages zijn. En misschien geldt dat nog wel extra voor het programma in de Arabische cultuur. Zoals uitgelegd in het artikel “Het belang van context in het Arabisch”, is de keuze van bepaalde woorden, thema’s en onderwerpen ontzettend belangrijk.
Personages
Een paar personages die wij uit Sesamstraat kennen, keren ook terug in Iftah ya simsim. Het bekende duo Bert & Ernie keert terug als Badr & Anis, Grover vervult onder de naam Gargur een van de vier bijrollen in het programma, en Ka’ki en Kamil zijn de Arabische versies van Koekiemonster en Kermit. Hoewel de namen van deze figuren dus zijn aangepast, zijn ze verder hetzelfde gebleven.
Niet alle personages zijn echter overgenomen in de Arabische adaptatie. Zoals je je misschien nog wel herinnert, beleven kinderen in Nederland avonturen met Tommie en Ieniemienie, een hond en een muis. Zij worden soms vergezeld door Pino en Purk, de grote blauwe vogel en het varkentje. Niets bijzonders zou je zeggen; een hond maakt deel uit van het dagelijkse leven van veel gezinnen in Nederland, en ook een muis, varken en vogel zijn ons niet vreemd.
Dit is echter verre van normaal in de islamitische wereld. Een varken is een onrein dier volgens de regels van de islam. Daarom eten moslims geen varkensvlees en gebruiken ze geen producten afkomstig van een varken, zoals een borstel van varkenshaar. Ook een hond wordt als onrein beschouwd en dien je dus niet in je huis te laten. Waakhonden, jachthonden en honden die het vee hoeden, vormen een uitzondering op deze regel.
Arabische kinderen volgen niet de avonturen van Tommie en Ieniemienie
Je kunt je dus wel voorstellen dat het ondenkbaar is dat deze dieren in de Arabische versie van Sesamstraat terugkomen. De makers hebben ervoor gekozen om voor de belangrijkste personages de namen en diersoorten aan te passen. Arabische kinderen volgen niet de avonturen van Tommie en Ieniemienie, maar de avonturen van No’man, Shams en Melsoon in een typisch Arabische wijk, met palmbomen en de woestijn in de achtergrond. No’man is een kameel, Melsoon is een papegaai en Shams is een pop die een vrolijk en energiek meisje moet voorstellen. Haar naam betekent letterlijk ‘zon’. De kameel associëren wij heel sterk met het Midden-Oosten en is vooral in woestijngebieden een veelgebruikt transportmiddel. Ook de papegaai komt daar veel voor. Zo hebben de makers een setting gecreëerd die veel wegheeft van de ‘echte’ wereld en kunnen Arabische kinderen zich veel makkelijker inleven in de serie.
Onderwerpen
Om er écht iets Arabisch van te maken, zijn de makers verder gegaan dan alleen het aanpassen van de diersoorten, namen en omgeving. Omdat Iftah ya simsim een voornamelijk educatief doel heeft, moesten de onderwerpen die aan bod komen ook relevant zijn voor de cultuur in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
Een van de onderwerpen die erg duidelijk naar voren komt, is spiritualiteit. Spiritualiteit speelt een zeer belangrijke rol in de Arabische cultuur, omdat het in combinatie met geloof een sterke band met Allah manifesteert. Daarom leren kinderen door Iftah ya simsim ook over islamitische principes, sociaal gedrag, manieren en belangrijke eigenschappen, zoals eerlijk zijn, respect hebben voor je ouders, loyaliteit en interactie met je medemens. Zo wordt de kinderen het belang van drie bouwstenen van de islamitische gemeenschap bijgebracht: samenwerking, liefde en rechtvaardigheid.
Zo zie je dat of iets in een kinderprogramma wel of niet wordt gelokaliseerd, of gewoon in z’n geheel wordt aangepast of weggelaten, sterk afhankelijk is van de specifieke doelcultuur. En voor de Arabische versie van Sesamstraat is dat dus niet anders.
Ben je door dit artikel nieuwsgierig geworden naar de Arabische wereld? Lees dan “Van de woestijn tot Bagdad: de verspreiding van de islam en het Arabisch” en ontdek hoe die zo groot is geworden.