Deel 1: connotaties
Vertalen is een vak. Veel Nederlanders denken dat hun Engels wel prima is, maar vaak valt dat in de praktijk toch vies tegen. Zelfs wanneer je graag Engelse romans leest, je prima kan redden in simpele gesprekken met Engelstaligen, of voor je werk veel met internationale opdrachtgevers werkt, betekent dat niet automatisch dat het ook een goed idee is om zelf aan de slag te gaan met het vertalen van Engelse teksten. Er zijn namelijk talloze valkuilen waar je zomaar in kan vallen. Misschien (of waarschijnlijk) zelfs zonder dat je het zelf door hebt. In deze serie getiteld ‘TranslationFails’ (of veel voorkomende vertaalfouten) nemen we de grootste valkuilen onder de spreekwoordelijke loep. Vandaag in deel 1: connotaties.
Om te beginnen een beetje achtergrondinformatie. Voor wie niet bekend is met het begrip connotaties, de definitie volgens de Van Dale luidt als volgt:
Con·no·ta·tie (de; v; meervoud: connotaties)
1 bijgedachte van een woord; = bijbetekenis
Op zich een redelijk duidelijke definitie, maar toch mist er iets. Iets kleins maar cruciaals. Nu voelt het nog een beetje zoals een kerstboom zonder piek, of een bord spaghetti zonder geraspte kaas; het kan, maar het is niet echt compleet. Maar goed, ik dwaal af. In mijn ogen mist de definitie hierboven een verwijzing naar de gevoelswaarde van woorden die juist bij connotaties van groot belang is. Op literarydevices.net vond ik de volgende (Engelstalige) definitie die (in mijn ogen) een stuk duidelijker en vollediger is:
“Connotation refers to a meaning that is implied by a word apart from the thing which it describes explicitly. Words carry cultural and emotional associations or meanings, in addition to their literal meanings or denotations.”
Kijk, dat is al een stuk duidelijker. Deze beschrijving geeft aan dat connotaties vooral gaan over het onderliggende gevoel dat een woord met zich meebrengt. Dit onderliggende gevoel kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door culturele en emotionele associaties en staat los van de letterlijke betekenis van het woord.
Om een voorbeeld te geven: de woorden ‘gierig’ en ‘zuinig’ worden vaak als synoniemen van elkaar gezien. Toch zullen veel mensen bij de zinnen “Dagobert Duck is gierig” en “Dagobert Duck is zuinig” een verschillend gevoel ervaren. De eerste zin geeft de indruk dat Dagobert Duck al zijn geld voor zichzelf bewaart en de inhoud van zijn pakhuis niet met anderen wil delen. Hij komt over als zeer egoïstisch; het woord ‘gierig’ heeft hier duidelijk een negatieve bijklank. Echter, de tweede zin geeft de indruk dat Dagobert goed op zijn geld let en spaarzaam leeft, wat een stuk positiever klinkt dan de eerste zin; het woord ‘zuinig’ heeft hier een positieve bijklank.
Het is voor schrijvers en vertalers heel belangrijk om op de hoogte te zijn van de connotaties van woorden. Schrijvers kunnen connotaties namelijk gebruiken om een bepaald gevoel op te roepen bij de lezer. Met andere woorden, ze kunnen de lezer (tot op zekere hoogte) beïnvloeden. Wanneer je als vertaler dan niet op de hoogte bent van de connotaties bij bepaalde woorden, loop je het risico om de hele toon van de tekst te verliezen. En dat wil je natuurlijk voorkomen. Zeker bij reclameteksten waarin bedrijven en ondernemers vaak woorden met positieve connotaties gebruiken om hun producten en diensten aan te prijzen.
De woordkeuze van een vertaler kan een zin (of zelfs een hele tekst) maken of breken. Kijk bijvoorbeeld eens naar de volgende zin:
“Sophie heeft een heerlijke lasagne gemaakt.”
Een ervaren vertaler zal het woord ‘heerlijk’ waarschijnlijk vertalen als ‘delicious’ omdat het de meest passende optie is in deze context. Echter, op zichzelf kan het woord ‘heerlijk’ op verschillende manieren worden vertaald. Wanneer je ‘heerlijk’ intypt in Google Translate krijg je suggesties als ‘delightful’, ‘lovely’ en ‘luscious’. Andere opties die worden genoemd zijn ‘fantastic’ en ‘wonderful’. Maar eerlijk is eerlijk, de zin “Sophie made a delightful lasagne” klinkt toch een beetje gekunsteld…
De moraal van dit verhaal? Voor een professionele vertaling kun je het beste samenwerken met een professioneel vertaalbureau. Zo weet je zeker dat je vertaling in goede handen is.
Ludejo beschikt over een toegewijd team van vertalers die het belang van de juiste woordkeuze op waarde weet te schatten. Benieuwd wat we voor jou kunnen betekenen? Kijk dan eens op onze website of neem contact op.
Ben jij onlangs nog een leuke TranslationFail tegengekomen? Stuur ‘m door en wie weet zie je ‘m terug in deze serie!
Door Fenna van der Poel
